Hoe het nemen van schuld, flow creëert in je leven.
In familieopstellingen kun je personen uit je familie neerzetten om te kijken hoe onderlinge relaties elkaar beïnvloeden. Maar een bijzondere toevoeging aan het geheel is dat je dynamieken tussen de mensen apart kunt opstellen en daarmee een eigen stem kan geven. Je kunt bijvoorbeeld “schaamte” opstellen of “schuld”.
Het is vaak de vertolking van beschermingsmechanismen die je jezelf hebt aangeleerd. Zij fungeerden op jonge leeftijd als een manier om om te gaan met moeilijkheden tijdens de kindertijd (meestal in relatie tot de ouders), waardoor ze heel dienend waren. Toch zie je dat we op volwassen leeftijd de neiging hebben die patronen te herhalen (zo diep zijn ze ingesleten) en het afwijken ervan zoveel angst oproept, waardoor mensen soms vast komen te zitten in situaties en niet authentiek hun keuzes kunnen maken.
Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld het kind wat geleerd heeft niet tegen zijn vader in te gaan omdat er anders heftige sancties waren, waardoor deze persoon vervolgens op volwassen leeftijd conflictvermijdend gedrag blijft vertonen. Ook in situaties waar geen sancties zijn of waar opkomen voor jezelf niet meer dan normaal zou zijn.
Ingewikkelder wordt het als deze mechanismen ouder zijn dan jezelf en generaties lang in de familie worden doorgegeven. Dit noem je een “verstrikking”.
Onlangs kwam er een mooi voorbeeld voorbij van zo’n verstrikking. Een vrouw met twee jonge kinderen, Tessa, kampte met enorme schuldgevoelens. Zij lag in scheiding, maar merkte dat ze bij alles wat ze deed enorm aan het compenseren was naar de kinderen tot op een punt dat ze ook inzag dat het ook voor de kinderen niet goed was. Ze kon bijvoorbeeld niet begrenzen en zelf ruimte innemen in haar proces, waardoor ze steeds moe was en eigenlijk juist niet beschikbaar was voor de kinderen. Het lukte haar niet om dit patroon te doorbreken.
We stelden haar vader op en haar oma. De vader was erg controlerend geweest in haar jeugd en alles werd altijd voor haar bepaald. Haar vader deed veel dingen waarbij de nadruk lag op hoe een leuke vader hij was, waar uitgebreid met derden over werd gepraat. Maar veel dingen had zij als kind helemaal niet als leuk ervaren.
Haar oma was vroeger depressief en lag vaak in bed, ook als de kinderen thuiskwamen van school. Het lukte haar niet goed om beschikbaar te zijn voor de kinderen. De vader heeft dit haar altijd kwalijk genomen en hier werd veel over gesproken binnen het gezin, ook met Tessa.
We stelden “schuld” op. Tessa ging op het vloeranker staan waarna ze voelde dat het thema schuld al generaties in de familie zat. Ze voelde een boosheid opkomen, vanwege het ongezien zijn en dat er zoveel mensen in de familie zijn die hun schuld niet willen of kunnen dragen en/of nemen. De boodschap aan oma was: “Je erkent niet eens dat ik besta, alsof je me niet wilt zien” en aan vader “Jij neemt nooit verantwoordelijkheid voor mij, ondanks dat je mij wel kunt zien” En aan Tessa gaf de schuld aan dat zij met haar armen vol schuld stond van anderen, maar ze haar eigen schuld niet durfde te nemen.
Tessa gaf de schuld van haar oma en vader aan hen terug en accepteerde het deel wat van haar is tijdens de opstelling.
Na de opstelling was er voor Tessa veel op haar plek gevallen. Het hielp haar onderscheid te maken tussen oude thema’s uit de familie en zaken uit haar eigen leven waar ze verantwoordelijk heeft naar zichzelf en naar de ander. Wat voor haar ook opviel was dat voor deze opstelling, het heel moeilijk was om beslissingen te nemen omdat je zo weinig grip hebt op de angst voor het nemen van schuld, als het niet de jouwe is. Als alleen je eigen stukken blijven liggen, ontstaat er meer duidelijkheid over je eigen angst. Zij besefte dat schuld nemen, gelijk staat aan het dragen van verantwoordelijkheid. Het is alsof je meer in je volwassenheid stapt. Daarbij hoort ook keuzes maken die in lijn zijn met wie je ten diepste bent, zelfs al komt daar in mee dat niet iedereen daar begrip voor heeft. Als je je schuld neemt, kun je dit er laten zijn voor wat het is.
In de weken erna, was het voor Tessa makkelijker om de kinderen te begrenzen waar nodig maar ook om tijd te nemen voor zichzelf om bijvoorbeeld haar scheiding te regelen en uit te zoeken wat ze wil. Inmiddels ziet ze dat het beter gaat met de kinderen. De paradox is hier dat Tessa in haar angst dacht dat de kinderen zich onveilig zouden voelen of ongezien, als zij zelf ruimte zou innemen.
Door schuld los te laten wat niet van haar is en haar eigen schuld te nemen voor het innemen van ruimte, kon zij haar grenzen gaan aangeven, waardoor de kinderen beter weten waar ze aan toe zijn. Hierdoor houdt Tessa ook nog energie over voor werkelijke aandacht. Als je mag zijn wie je werkelijk bent, ben je per definitie meer aanwezig in je leven.